دنیای دانش خرداد 98

نامگذاری روز تولد نابغه ایرانی به عنوان روز جهانی زنان در ریاضیات

اتحادیه بین‌المللی انجمن‌های ریاضی جهان با پیشنهاد کمیته بانوان انجمن ریاضی ایران، روز تولد نابغه ایرانی مرحوم مریم میرزاخانی را «روز زنان در ریاضیات» نامگذاری کرد.

این پیشنهاد در کنفرانس زنان ریاضیدان جهان در برزیل ارائه شده بود و از سوی اتحادیه بین‌المللی انجمن‌های ریاضی جهان مقرر شد که 12 ماه می (22 اردیبهشت) روز تولد مرحوم مریم میرزاخانی روز زنان در ریاضیات نامگذاری شود.

چندین سازمان از جمله انجمن زنان اروپایی در ریاضیات، انجمن جهانی زنان در ریاضیات، زنان آفریقایی در انجمن ریاضیات، انجمن زنان هندی و ریاضیات و نیز گروه زنان ریاضیدان شیلیایی از پیشنهاد ایران حمایت کردند.

رصد نخستین مولکول های تشکیل جهان

یک رصدخانه پرنده مولکول‌های تشکیل شده در جهان و پس از انفجار بزرگ را رصد کرده است.

رصد خانه Stratospheric Observatory for Infrared Astronomy ناسا یا SOFIA هیبرید هلیوم، ترکیبی از هلیوم و هیدروژن در فاصله حدود ۳ هزار سال نوری از زمین رصد کرده است.

این رصد خانه پروژه مشترک بین ناسا و مرکز فضایی آلمانی است و در حقیقت یک هواپیمای بویینگ ۷۴۷-SP است که در ارتفاع ۴۵ هزار فوتی زمین پرواز می‌کند تا مشاهدات آن تحت تأثیر اتمسفر زمین قرار نگیرد.

به هرحال مولکول کشف شده در سحابی سیاره‌ای NGC۷۰۲۷ قرار دارد.

شناسایی مکان دقیق حس چشایی در مغز

مطالعات جدید نشان می‌دهد گیرنده‌های زبان مسئول اصلی درک طعم‌های مختلف نیستند؛ بلکه نقش اصلی بر عهده مغز است.

بر اساس این مطالعات کورتکس اینسولار (insular cortex) مکان دقیق حس چشایی در مغز است.

 بر اساس مطالعات قبلی این ناحیه مسئول بسیاری از عملکردها از کنترل حرکتی گرفته تا حس همدلی اجتماعی است.

 مطالعات قبلی ارتباط این بخش از مغز جوندگان با طبقه بندی طعم‌های مختلف را نشان داده بود ولی در این مطالعه جدید، نقش این بخش از مغز در نحوه دقیق رمزگشایی طعم‌ها از طریق زبان مشخص شده است.

 این مطالعه که توسط محققان دانشگاه کرنل و با استفاده از تحلیل الگوهای مختلف و روش تصویربرداری صورت گرفته، نشان می‌دهد کورتکس اینسولار محل دقیق تمایز بین طعم‌های مختلف است.

 در ادامه این مطالعه آمده است که طعم‌های مختلف لزوما بر بخش‌های مختلف کورتکس اینسولار اثر نمی گذارند؛ بلکه الگو‌های فعالیت این بخش متفاوت است و منجر به احساس طعم‌های مختلف می‌شود.

 قبل از این مطالعه محققان بر این باور بودند که گیرنده‌های زبان مسئول اصلی درک طعم‌های مختلف هستند؛ ولی بر اساس این مطالعه نقش اصلی بر عهده مغز است.

گرمایش زمین: یخچالهای طبیعی نیوزلند بیست درصد کوتاه تر شده اند

بر اساس تحقیقات مجله تغییرات جهانی و سیاره ای (Global and Planetary Change) از اویل قرن نوزدهم سه کیلومتر از وسعت این دو یخچال کاسته شده و در واقع بیست درصد کوتاه تر شده اند.

وین کوستلو٬ مدیر بخش حفاظت از محیط زیست یخچال های «فاکس و فرانتس جوزف» می گوید: «وقتی سال ۲۰۰۸ به اینجا آمدم، یخچال این صخره را پوشانده بود و در این ناحیه ۱۰ تا ۲۰ متر ارتفاع داشت، حتی بیشتر تا بالای سر من. می توانستم به راحتی بر روی یک صخره یخی بنشینم. اما اکنون مقدار قابل توجهی یخ و برف، همچون قرص نانی فشرده شده به سرعت کوچک می شوند و از بین می روند.»

پژوهشگران می گویند یخ ها با سرعتی شگفت انگیز در حال ذوب شدند. روزانه ۴ متر یخ و برف از یخچال های فاکس و فرانتس جوزف جدا و به پایین صخره ها سرازیر می شود. پدیده ای تلخ که متاسفانه در دیگر نقاطع جهان نیز مشاهده می شود.

ماموریت تازه آژانس فضایی اروپا برای یافتن نشانه های زندگی در مریخ

یا شرایط حیات روی مریخ وجود داشته است؟ ماموریت تازه آژانس فضایی اروپا (ESA) به نام «اکسومارس» (EXOMARS) با هدف یافتن پاسخ برای این پرسش مهم علمی طراحی شده است. براساس برنامه ریزیها، مدارگرد و کاوشگر این آژانس نیمه ماه مارس از پایگاه بایغونور در جنوب قزاقستان به فضا پرتاب می شود.

یکی از مدیران آژانس درباره این ماموریت می گوید: «اکسومارس ماموریتی است که آرزویش را داشتیم. تصور ما از این ماموریت، یافتن پاسخی برای پرسش مهم ما درباره مریخ است. آیا زندگی روی مریخ وجود دارد؟ همچنین این نکته که مریخ چه تاثیری روی تکامل منظومه شمسی و زمین داشته است.»

برنامه «اکسومارس» شامل دو ماموریت است: ماموریت بعدی که سال ۲۰۱۸ شروع می شود شامل یک کاوشگر با مته حفاری ۲ متری، و واحد پژوهش های زیست شناسی و زمین شناسی است. کاوشگر با عمیق ترین حفاریهای تاکنون انجام شده، در جستجوی نشانه های فسیل شده زندگی در گذشته مریخ خواهد بود.

ماهواره «سنتینل - ۳ ای» سلامتی زمین را هر لحظه کنترل می کند

ماهواره «سنتینل – ۳ ای» ( Sentinel-3A) آژانس فضایی اروپا، اخیرا از پایگاهی در روسیه به فضا پرتاب شد. ماهواره اکنون در مدار زمین است و بزودی تصاویر لحظه ای از آن ارسال می کند. این سومین ماهواره از ناوگان شش ماهواره ای «سنتینل» است و داده های آن در اختیار کارشناسان و کاربران عام قرار خواهد گرفت.

ولکر لیبیگ، مدیر برنامه رصد زمین آژانس فضایی اروپا می گوید: «ناوگان سنتینل نگهبان زمین هستند و آن را رصد می کنند. سنتینل ۳ تصویر جامعتری به ما می دهد. ابزارهای آن وضوح کمتری دارند اما هر روز وضعیت روزآمد کره زمین را به ما می دهد.»

ماهواره های «سنتینل» علاوه بر رصد تغییرات زمین، کاربردهای عملی از جمله کنترل آلودگی زیست دریایی، حاصلخیزی، سلامت گیاهان و جنگلها و اندازه گیری ارتفاع یخ و آب دریاها دارند. ماهواره «سنتینل ۳ ای» چهار ابزار رصد و همچنین حس گرهای بسیار پیشرفته ای برای جمع آوری داده از وضعیت اقیانوس ها را با خود حمل می کند.