سفر به ایرانک، بخش نخست

موزه کودکی ایرانک، سرانجام پس از رخ‌نمایی‌های اندک و گهگاه در اینجا و آنجا؛ دست کم برای یک سال آتی در تالار گنجینه اسناد ملی ایران به آرامش رسید و درهای خود را به روی عموم گشود.

نوشتن از ایرانک به مصداق «شنیدن (بخوانید خواندن) کی بود مانند دیدن»، دشوار است و جذابیتی برای مخاطب ندارد. اما برای آنکه با دستی پر از ایرانک بیرون آمده باشید گریزی از این سه ندارید. ایرانک را همزمان باید ببینید و بشنوید و بخوانید.

دیدار از ایرانک همچون یک سفر است. سفری در جاده تاریخ ایران زمین.

باید گام به گام در این جاده پیش رفت و به روایت‌های ایرانک گوش دل سپرد. برخی از این روایات عمودی‌اند. روایت‌های تاریخی از کودکی که با نقبی به عمق زمان آغاز می‌شود و به دوره معاصر می‌رسد، از این دست هستند. برخی دیگر اما روایت‌های افقی هستند که توصیف‌گر سوژه کودکی در یک مقطع زمانی نسبتاً یکسان هستند. نظیر توصیف کودکی در مناطق مختلف ایران و در میان قومیت‌های متنوع.

بنابر آنچه گفته شد، برای سفر در ایرانک باید آداب سفر دانست و پیش از هرچیز مسیر سفر را شناخت:

از در شرقی سازمان اسناد ملی که وارد شوید، تالار گنجینه با لوگوی هنرمندانه استاد مثقالی، شما را به سوی خود می‌خواند. این سفر پرخاطره از سمت راست در ورودی آغاز می‌شود و به انتهای موزه در سمت چپ خاتمه می‌یابد و مسافر را با خاطره‌های خوش سفر بدرقه می‌کند.

مبدأ سفر از دوره باستان و پیشاتاریخ آغاز می‌شود. ایرانک از همین بدو سفر، راوی نخستین نشانه‌های کودکی در عمق زمان می‌شود. با لوح مشق کودکان که حامل روایتی از روند آموزش در دوران باستان (2000-1500 پیش از میلاد) است. خطوط برای مسافران ایرانک رمزگشایی شده‌اند تا بتواند با کودک دوره باستان مشق بنویسد:

مرد دانای کوچک

سوت سوتک‌ها و جغجغه‌های سفالین و سنگ نگاره‌هایی از سده هشتم پیش از میلاد از جمله اشیایی هستند که روایتی از فرهنگ کودکی این دوره را به شیوه‌ای صامت بر دوش می‌کشند. همچنانکه مولاژ اسبی از دوره هلنی (950-900 پیش از میلاد) که از گور یک کودک کشف شده است، روایت ایرانک را به کودکی پیوند می‌زند...

چند قدم کوتاه که در مسیر جاده زمان پیش برویم، کهن‌ترین متن ادبی کودکان یعنی «درخت آسوریک» یا «افسانه درخت خرما و بزی» با مضمونی از رجزخوانی بین درخت خرما و بز و فضایی که برای اجرای نمایش این اثر اندیشیده شده است، توجه شما را به خود جلب خواهد کرد.

اما ایرانک راوی روایت در دل روایت نیز هست. از جمله روایتی از دگردیسی متن درخت خرما و بزی توسط زاگرس نشینان و آفرینش متنی با نام «مو و میش» است که پس از زمانی بلند در سال 1311 ق و 1273 ش به مدد چاپ سنگی در زمره مواد درسی مکتب خانه‌ها قرار می‌گیرد...