آشنایی با حیات وحش ‌وحش ایران

سمانه آقایی

منبع سایت کتابک

سازمان حفاظت از محیط زیست ایران اعلام کرده که حدود دو هزار گونه جانوری اعم از پستاندار، پرنده، خزنده، دوزیست و ماهی در ایران شناسایی شده است. از میان این جانوران تعدادی از آن‌ها در وضعیت بحرانی (مثل یوزپلنگ ایرانی) و برخی دیگر در معرض خطر انقراض (مثل گوزن زرد ایرانی، وزغ کویری، گربه پالاس، تمساح پوزه کوتاه، گورخر ایرانی، هوبره، فک خزری) قرار دارند. برخی جانوران هم در گذشته‌ها در حیات‌وحش ایران زندگی می‌کردند که متأسفانه با غفلت ما آدم‌ها از بین رفتند و در یک کلام اکنون نسلشان منقرض شده است (مثل شیر ایرانی و ببر مازندران).

حالا با توجه به این بحث پیشنهاد می‌کنیم تا مقدمات آشنایی کودکان با جانوران و در وهله اول جانوران منقرض‌شده و بعد جانوران در خطر انقراض حیات‌وحش ایران را فراهم آورید، چراکه همه ما آگاه هستیم که آینده و حیات محیط‌زیست ایران در دست بچه‌هاست پس چه بهتر که از کودکی آن‌ها را با میراث طبیعی ایران آشنا کنیم، مباد که در آینده افسوس بخوریم.

به همین جهت در اینجا چند فعالیت ارائه شده که در ادامه می‌خوانید:

برای این فعالیت مطالعه و طراحی فعالیت بر اساس کتاب‌های «انجمن یوزهای شریف» نوشته حمید اباذری، «فریاد یوزپلنگ» نوشته علی گلشن، «یوزپلنگ کوچک» نوشته زینب حبیبی، «یوزی و خال‌خالی» نوشته علی‌اصغر سیدآبادی، «یوزپلنگ‌ها ایرانی هستند» نوشته سیدرضا تهامی، مجموعه «مواظب تو هستم: یوزپلنگ قشنگم، گوزن زرد خوبم، لاک‌پشت رنگارنگ، عقاب خال‌دار» سروده کبری بابایی، «لاک‌پشت پوزه عقابی» نوشته الهه رهنمایی و نازنین محسنیان، «دلفین‌های گوژپشت» نوشته پگاه نگهدار و نازنین محسنیان، «پستانداران ایران» نوشته علی گلشن، «فرهنگنامه حیات‌وحش ایران»  نوشته جمعی از نویسندگان، و «گونه‌های در خطر» نوشته راسل رابرتز پیشنهاد می‌شود.

شما می‌توانید با تهیه نقشه پراکندگی جانوری ایران ضمن اینکه در مورد هرکدام از جانوران صحبت می‌کنید، محل زندگی هر کدام از آن‌ها را از روی نقشه به بچه‌ها نشان دهید. شما می‌توانید نقشه پراکندگی جانوری ایران را از سایت گیتاشناسی به آدرس زیر تهیه‌ کنید:

https: /gitashenasi.com                                                                

سعی کنید در قالب یک کارگاه کوچک و با روش‌های مختلفی اعم از کلاژ، اریگامی، ساخت عروسک نمدی و ... چند نمونه از شاخص‌ترین حیوانات بومی ایران را بسازید. با انجام این فعالیت ضمن اینکه بچه‌ها یک فعالیت سرگرم‌کننده انجام می‌دهند به شکل غیر مستقیم با فرم ظاهری جانور هم بیشتر آشنا می‌شوند.

ساخت ماسک حیوانات و واگذارکردن نقش یک حیوان به کودک به این شکل که از او بخواهید فکر کند و از زبان خودش بگوید که اگر جای فلان جانور بود چه خواسته‌ای از آدم‌ها داشت. انجام این فعالیت می‌تواند باعث شود بچه‌ها به این موضوع فکر کنند که کدامیک از رفتار آدم‌ها به طبیعت و روند زندگی جانوران آسیب می‌زند. البته در کنار این فعالیت، شما هم می‌توانید به عنوان یک مربی با تهیه یک عروسک نمایشی و یا ماسک به نوعی از زبان حیوان بچه‌ها را با ویژگی‌های حیوان مورد نظر آشنا کنید.

با بررسی آثار تاریخی ایران به این نتیجه می‌رسیم که تصویر برخی از حیوانات مثل بزکوهی جزو پرکاربردترین نقش‌مایه‌هایی است که برای تزیین ظروف از آن استفاده شده است. البته نقوش حیوانات دیگری چون یوزپلنگ هم در بین این نقوش به چشم می‌خورد. برای این‌بخش پیشنهاد می‌شود تا با جستجوی چنین تصاویری زمینه شناخت جانوران از طریق آثار تاریخی را برای بچه‌ها فراهم کنید. شما می‌توانید در یک بازدید کوتاه از محوطه‌های فرهنگی از بچه‌ها بخواهید که به دنبال نقش‌مایه‌های جانوری بگردند و اسم آن‌ها را یادداشت کنند. انجام چنین فعالیتی باعث می‌شود تا بچه‌ها با دقت بیشتری به محیط اطراف خود توجه کنند.

در یک فرصت مناسب از موزه‌های تاریخ طبیعی بازدید کنید. در خیلی از شهرهای ایران اعم از تهران، اصفهان، شیراز، کرمان، ارومیه، همدان، بیرجند، لرستان، تبریز، اردبیل و ... موزه‌هایی تحت عنوان موزه‌های تاریخ طبیعی وجود دارد که شما می‌توانید با گشت‌وگذار در این موزه‌ها تا حدودی با حیات‌وحش ایران آشنا شوید.

شما می‌توانید با استفاده از تصاویر حیوانات موجود در حیات‌وحش ایران (خصوصا جانوران در خطر انقراض) هدایای کوچکی مثل پیکسل یا عروسک تهیه و در انتهای انجام فعالیت‌های مذکور به همراه یک یادداشت (چیزی شبیه یک نامه / مثلا به این شکل: نامه‌ای از طرف دوست زرد خال‌خالی تو گوزن زرد ایرانی)  از طرف آن جانور به کودک تجربه جالبی را برایش فراهم کنید