شوش

صفحه‌ای از کتاب تمدن ایران

شوش واقع در استان خوزستان يکي از قديمي‌ترين سکونتگاه‌هاي شناخته‌شده‌ي جهان است، احتمـــالاً در سال 4000 پيش از ميلاد پايه‌گذاري شده، با وجود اين‌که نخستين آثار يک دهکده‌ي مسکوني در آن مربوط به 7000 سال پيش از ميلاد است. طبق اسناد باستاني، شوش از مهم‌ترين و باشکوه‌ترين شهرهاي باستاني ايران و جهان بوده‌است و فعاليت‌هاي باستان‌شناسي در آن ادامه دارد.

رودخانة كرخه در غرب اين شهر جريان دارد و رودخانة دز نيز در دَه كيلومتري شرق آن به سوي جنوب روان است. وجود جريان‌هاي آبي دز و كرخه و احداث سدهاي آبي- برقي در منطقه موجب رونق كشاورزي در اطراف شهر و توسعه‌ي زندگي شهري شده است.

محوطه تاريخي شوش به عنوان هجدهمين اثر کشور ايران در فهرست ميراث جهاني به ثبت رسيد. پس از بررسي پرونده ثبت جهاني محوطه باستاني شوش، اين پرونده روز 13 تير ماه 1394 در نشست يونسکو در شهر بن آلمان به ثبت جهاني رسيد. پرونده ميراث فرهنگي شوش شامل کاخ شائور، آپادانا، دروازه شرقي، هديش، شهر پانزدهم، روستاي هخامنشي، مسجد جامع شوش و مجموعه بناهاي دوره اسلامي، تپه‌هاي آکروپول و قلعه فرانسوي‌ها است.

زيگورات نيايشگاهي باستاني است که در زمان ايلام (عيلامي‌ها) و در حدود 1250 پيش از ميلاد ساخته شده‌است. چغازنبيل بخش به‌جامانده از شهر دوراونتش است و در نزديکي شوش (شهر باستاني) قرار دارد. اين سازه در سال 1979 اولين اثر تاريخي از ايران بود که در فهرست ميراث جهاني يونسکو جاي گرفت.

کاخ آپاداناي شوش قصر زمستاني شاهان هخامنشي بوده‌است. اين کاخ به دستور داريوش بزرگ پادشاه هخامنشي در حدود سال‌هاي 515 - 521 پيش از ميلاد در شوش (شهر باستاني) روي آثار و بقاياي عيلامي بنا نهاد شد. ديوارهاي کاخ از خشت و ستون‌هاي آن از جنس سنگ است. کاخ داريوش واحدهاي مختلفي از جمله تالار بارعام، دروازه و کاخ پذيرايي و همچنين سه حياط مرکزي دارد.

ديوارهاي داخلي کاخ با آجر لعابدار منقوش با طرح‌هاي سپاه جاويدان، شير بالدار و نقش گل نيلوفر آبي مزين بوده‌اند که بقاياي به‌جاي‌مانده‌ي آن‌ها در موزه‌هاي خارجي و داخلي نگهداري مي‌شوند

قلعه‌ي شوش قلعه‌اي است که توسط ژاک دمورگان فرانسوي براي سکونت باستان‌شناسان فرانسوي در نزديکي آرامگاه دانيال نبي در شوش بر روي تپه‌اي تاريخي بناشده‌است. از مهم‌ترين آثار بدست آمده ميتوان به ليوان مشهور سفالي شوش به رنگ نخودي و نقش بزکوهي و قانون حمورابي اشاره کرد. اين قلعه داراي نقشه‌اي قرون‌وسطايي است و توسط فرانسويها با استفاده از نيروي کار ايراني  ساخته شده‌است.

ساخت قلعه با استفاده از آجرهاي کاخ داريوش هخامنشي (کاخ آپاداناي شوش) و تعدادي از آجرهاي منقوش به خط ميخي چغازنبيل که ناشي از تخريب قسمتهايي از اين بناها بوده انجام شده‌است. نقشه‌ي قلعه ذوزنقه‌شکل است، که قاعده‌ي کوچک آن در سمت شمال واقع شده و دور تا دور آن را راهرويي احاطه کرده و چند رديف اتاق به سمت حياط، بر گِرد آن قرار گرفته‌است. برج شمال‌غربي قلعه مربع‌شکل و برج شمال‌شرقي، دايره ‌شکل است.