یخچال ایرانی چگونه کار می‌کند؟
یخچال یعنی جای نگه‌داری یخ،
یکی از نوآوری‌های کهن ایرانیان است.
این یخچال که نمونه بارزی از هوش معماران
ایرانی است برای ذخیره یخ در زمستان و استفاده در
تابستان مورد استفاده قرار می گرفته است.
ایرانیان قدیم در زمستان حوضچه‌هایی
را از آب پر می‌کردند تا در شب‌های سرد یخ ببندد. سپس لایه‌های
یخ‌ها را به زیرزمینی می‌بردند که سقف گنبدی
بلندی آن را می‌پوشاند.آنها در گرمای تابستان یخ‌ها را کم‌کم
بیرون می‌آوردند و استفاده می‌کردند.
مخروط جادویی
یک مخروط بیست متری شکل یخچال
ایرانی است.این شکل مخروطی فقط برای زیبایی
یخچال نیست، بلکه جنبه کاربردی دارد. مخروط از نوعی مواد
عایق با نام ساروج ساخته شده است. مواد تشکیل‌دهنده ساروج شامل شن،
ماسه، خاک رس، پوسته تخم‌مرغ، آهک، موی بز و خاکستر است.
در بالاترین بخش مخروط چیزی شبیه به
دودکش قرار دارد که جریان باد را به داخل یخچال هدایت می‌کند.
بادی که از دودکش یخچال وارد می‌شود در مسیر برخورد با یخ‌ها
سرد می‌شود و فضای داخل یخچال را در طول تابستان خنک و مطبوع
نگه می‌دارد.
ادوارد یاکوب پولاک
ادوارد یاکوب پولاک، از استادان دارالفنون در دوره‌ی
قاجار، در کتابی که درباره‌ی مردم ایران نوشته، به این
نوآوری ایرانی اشاره کرده است : به علت خشکی هوا این
یخ در تمام طول تابستان و پاییز، و در اصفهان حتی دو سال
تمام باقی می‌ماند. در اصفهان من انبار یخی را دیدم
که طاق آن فرو ریخته بود و با وجود آن، یخ که قدری کاه و شاخه
خشک روی آن ریخته بودند، تمام تابستان را دوام آورد.
